Altınyayla

Cografi Konum : Altinyayla'nin Kuzeybatisinda Sarkisla, Kuzeydogu-sunda Ulas ve Sivas Guney dogusunda Kangal, (Guneybatisinda (Kayseri) Pinarbasi ile cevrili bulunmaktadir. Ic Anadolu Bolgesinin sahip oldugu karasal iklim hukum surmektedir. Arazinin %70'i yayla %30'u dagliktir. Ilcenin (cizildi) Guneybatisinda Kara Tonus Dagi, kuzeyinde Tonus Ovasi, Guneyinde Incecik ve Mergesen Yaylasi, Guneydogusunda Ibicek Yaylasi, Dogusunda Yucekaya Yaylasi mevcuttur.
Ilcemizde Altinyayla goleti, Deliilyas goleti Guzeloglan Goleti, Dogupinar Goleti bulunmaktadir. Ayrica (sahli) Dogupanir koyune Gazibey baraji ve Deliilyas baraji yapimi insaatlari surmektedir. Belirtilen goletler sayesinde tarim arazileri sulanmakta ve sulu tarima gecilmis bulunmaktadir. Ilce nufusunun 1990 yili nufus sayiminda 3100 kisi oldugu saptanmistir. Ilce halki tarim ve hayvancilikla ugrasmaktadir.

ilcenin Tarihcesi : Eski adi Tonus olan Altinyayla tarihinin ilk caglarinda baska bir deyisle 600 yil once Anadolu'da hakimiyet kuran Mezopotamya - Hitit - Roma - Bizans · Selcuklu ve Osmanli Medeniyetlerinin yerlesim yeri oldugu M.u. 550 yillarinda Persler'in hakimiyetine girdigi rivayet edilmektedir. Hitit hakimiyetinin M.u. 1200 yillarinda Balkanlar uzerinden gelen Erigyalilar tarafindan ortadan kaldirilmasi ile tonus Frigyalilar hakimiyetine girmistir. Frigya-nin yikilmasi uzerine bu devletin yerine kurulan Lidyalilar devrinde devrin kudretli komutani Giges Mezopotamya ve Iran ticaretini Ege Denizine baglayabilmek icin yaptirdigi meshur Kral Yolunun Tonus'un (Altinyayla) guneyinden gectigi gezilip incelendiginde gorulen kalintilardan anlasilmaktadir. Kral yolu Efes-Sart-Usak-Gordiyon-Ankara-uorum-Mecitozu-Tokat-Zile-Sivas-Tonus-Malatya-Harput-Diyarbakir-Ninova-Erbil-Suda yoreler-inden gecmektedir.
Daha sonra Pontus ve Roma egemenligine girdigi 1071 yilinda Malazgirt Zaferinden sonra Selcuklularin egemenligine girdigi,1347 yilinda Sarkisla ile birlikte Ilhanlilarca isgal edildigi M.S.1408 yilinda Osmanli Devleti yonetimine katildigi bilinmektedir. Osmanli Imparatorlugu zamaninda 1882 yilinda Sivas vilayeti 4 sancak 26 kaza ve 247 nahiyeden meydana gelmektedir. Bulardan merkez sancagi Sivas, Aziziye (Pinarbasi), Kocgiri (Zara), Divrigi, Hafik, Gurun, Darende, Yildizeli ve Tonus Beylerbeyligine bagli bir sancak olarak teskilatlanan Tonus (Altinyayla) onemli bir konak yeri olmustur.
1873 yilinda ilce olarak teskilatlanan Sarkisla-nin onceleri Tonus adiyla kuruldugu gorulmektedir. Sarkisla ilce teskilatindan sonra Tonus nahiye olarak hizmet vermistir. Yurt duzeyinde 1972 yilinda yapilan ad degisikligi ile (cizildi) Tonus (Altinyayla) olarak adlandirilmistir.
1972 yilinda belediyelik olmus, 20 Mayis 1990 tarih ve 20523 sayili Resmi Gazete'de Yayinlanan Bakanlar Kurulu karariyla ilce statusune kavusturulmustur. 09.09.1990 tarihinde A.. Faruk Keles'in ilk Kaymakam olarak atanmasi uzerine ilcelik faaliyetine fiilen baslamistir.
Altinyayla ilcesi Aydin Mahallesi, Rifat uzden Mahallesi ve Safak Mahallesi olarak uc mahalleye ayrilmis olup, ayrica Safak Mahallesine bagli olan Asagi ibicek ve Yucekaya mezralari mevcuttur. Altinyayla'ya bagli olan toplam birisi kasaba (Deliilyas) yirmi koy bulunmaktadir.

Tarihi Degerleri : Altinyayla Camii:1895 yilinda Mahmut, Mustak ve Salman ustalar tarafindan yapilmistir. camiyi yaptiran ise Tonuslu Ahmet Agadir. Bu bilgilere ait kitabeler cami icerisindeki direklerde yazilidir. Ahsap isciligi mukemmel olan camii, kare planlidir. Tavan ve direklerde kok boya ile kalem isleri yapilmistir. Ilce cevresinde kale kalintilari ve hoyukler bulunmaktadir